RAF S.E.5a Stefana Ciecierskiego (Roden 1/32)

[Kamil Feliks Sztarbała]

Narazie wyłącznie teoretycznie, ale chciał bym się odrobinę przygotować i zebrać trochę informacji nim przystąpie do psucia plastiku.
Model, który posłuży mi za ofiare eksperymentów to rodenowski wypust o numerze 607, RAF S.E.5a z silnikiem Wolseley (nota bene ugrany na forumowym konkursie). No i własnie, tu się zaczęła gimnastyka. Poguglałem trochę i trafiłem na kilka, nazwijmy to, sprzecznych informacji. Z jednej strony pojawia się stwierdzenie, że samolot Ciecierskiego miał silnik Hispano, z drugiej jakies tam profile, jakie znalazłem prezentują maszyne z Wolseleyem. Zdjęcia- te mówią tez niewiele. Piszę 'zdjęcia' odrobinę na wyrost, bo trafiłem na jedno, które na dobrą sprawę nic nie wyjaśnia. Znalazłem tez dwie fotografie drugiego RAFa, który trafił do polski, i jak na moje oko to ma on Wolseleya. Można założyć, ze skoro trafiły do nas dwie maszyny, o kolejnych numerach seryjnych, to mogły być one jednakowe. Choć równie dobrze, mogły być to dwa rózne typy- tak dla porównania. Zresztą cała seria produkcyjna F8946-F9145 ma to do siebie, ze występują w niej maszyny wyposażoe w jeden lub drugi silnik.
I bądź tu mądry.
Podsumowując, szukam jednoznacznego i bezdyskusyjnego dowodu na to, że maszyna Ciecierskiego nie mogła być wyposażona w silnik Wolseley Viper. Jeżeli takiego nie znajdę, z czystym sumieniem zabieram się za budowę tego co mam, dokupiwszy uprzednio blachę Parta (choć wiele z niej przydatne nie będzie). Licze tu, zatem, na pomoc bardziej obeznanych w szmatopłatach, bo ja, nie kryję, znam się na tym jak, nie przymierzajac, na żegludze śródlądowej..

[Slash]

Rozumiem, że do Kopańskiego Samoloty brytyjskie w lotnictwie polskim nie zaglądałeś ?

Tam piszą, że:

Był to samolot o numerze F9135 zbudowany w zakładach Vickers Ltd. w Crayford (silnik Hispano Suiza nr 3684). Samolot został wkrótce odkupiony i 5 lipca 1920 roku w Centralnych Zakłądach Lotniczych rozpoczęto jego ponowny montaż. Po ukończeniu otrzymał polskie znaki rozpoznawcze i numer ewidencyjny CWL 12.01

Jest też tu jakaś fotka 12.01 z Ciecierskim, zrobiona z 3/4 od tyłu. Może i coś tam widać, ale ja nie jestem w temacie.

[CzarekB]

Kamil, jeżeli zrobisz model z innym silnikiem to nie spowoduje to dyskwalifikacji.
Taki jest urok robienia modeli bez prawdziwej dokumentacji ale nie widzę to żadnego problemu.
Kilka lat temu w którejś z polskich gazet modelarskich byla sliczna sylwetka tego samolotu. Nie mam ale pamietam, ze był w plamy zilono-szare.
Dobrze pamietam ?
Czarek.

[Kamil Feliks Sztarbała]

Rozumiem, że do Kopańskiego Samoloty brytyjskie w lotnictwie polskim nie zaglądałeś ?

Nie da się ukryć, że dobrze rozumiesz

Był to samolot o numerze F9135 zbudowany w zakładach Vickers Ltd. w Crayford (

tymczasem brytyjczycy (AIR-BRITAIN)twierdzą, że 9134 i 9135 zbudowano w zakładach w Weybridge, więc już jest jedna nieścisłość.

Jedyne zdjęcie maszyny Ciecierskiego jakie znam, to to:


Ponoć funkcjonuje w formie lepszych jakościowo reprodukcji, ale nawet na takich, ja ie czuję się na siłach identyfikoać silnik.

Kilka lat temu w którejś z polskich gazet modelarskich byla sliczna sylwetka tego samolotu.

O ile się nie mylę, to chyba w ModelHobby. Zgadywać tylko mogę, ale prawdopodobnie na tej stronie:
http://tomaszjkowalski.w.interia.pl/se5a/se5a.htm
jest własnie ta plansza.

[Slash]

O. Właśnie ta fotka jest w książce Kopańskiego. Jest też sylwetka kolorowa, jednak inna niż ta. W dodatku jak dla mnie jest tam inny dzióbek samolotu

[Kamil Feliks Sztarbała]

Czy ktoś dysponuje, i mógł by mnie poratować jakąś lepszą reprodukcją wspomnianego wyżej fotogramu? W książce kagero wygląda gorzej niż źle..

[iras67]

Najlepsze jakie znalazłem, zachwytu nie ma .Wygląda ze oryginał sponiewierany był.

[Kamil Feliks Sztarbała]

Dziękuję panom bardzo (panom, bo także Wojtek podesłał mi tą fotkę). Niestety, lepsza reprodukcja nie pomogła mi we wszystkim- chciał dopatrzeć się korka na chłodnicy (to by oznaczało, ze w maszynie siedzi wolseley).. chyba faktycznie będę musiał przerabiać model na hispano- co o tyle nie stanowi dramatu, że pomijając drobne zmiany w samym silniku, najpoważniejsza widoczna modyfokacja sprowadza się do chłodnicy.. którą i tak trzeba było by robić od nowa, bo w modelu jest nazbyt prymitywna

[Jarek Gurgul]

Kilka lat temu w którejś z polskich gazet modelarskich byla sliczna sylwetka tego samolotu.

O ile się nie mylę, to chyba w ModelHobby. Zgadywać tylko mogę, ale prawdopodobnie na tej stronie:
http://tomaszjkowalski.w.interia.pl/se5a/se5a.htm
jest własnie ta plansza.

Nie zgadłeś .
W Model-Hobby (nr 3/2001 - 10) zamieszczona jest bardzo ładna plansza autorstwa Roberta Gretzyngiera z trzema rzutami samolotu Ciecierskiego. Na planszy silnik HS.

Plansza jest częścią artykułu opisującego konstrukcję oraz między innymi użytkowników S.E.5a, w tym Polski. We fragmencie opisującym egzemplarz F9135 wyraźnie stoi, że wyprodukowany został przez Vickersa, a wyposażony był w silnik HS 220 KM.

Poza tekstem, zdjęciami i planszami barwnymi w artykule mamy także bardzo szczegółowe plany w 1:48 i 1:24, przygotowane (zgodnie z tym, co napisano) we współpracy z krakowskim muzeum.

Jarek

[Kamil Feliks Sztarbała]

wyraźnie stoi, że wyprodukowany został przez Vickersa, a wyposażony był w silnik HS 220 KM.

Wyraźnie czy nie, bardziej ufam brytolom, którzy statutowo mają robieie ewidencji maszyn, niż publikacjom, w których stwierdzenia zaliczyć można do kategorii urban legend (bo narazie dowiaduję się o rewelacjach różnych polskich autorów, a nie o żródłach, na podstawie których wysnuwają wnioski).
Co nie zmienia faktu, że z przeróbką na HS już się pogodziłem.
Plany mam, szczególowe, 1/48 i 1/24. W książce kagero jest ich całkiem sporo

[Jarek Gurgul]

...bardziej ufam brytolom,...

...tymczasem brytyjczycy (AIR-BRITAIN)twierdzą, że 9134 i 9135 zbudowano w zakładach w Weybridge, więc już jest jedna nieścisłość.

I tu Cię 'zmartwię', bo jednak artykuł z Model Hobby nie stoi z tym w sprzeczności. Zawiera między innymi listę serii produkcyjnych wszystkich wyprodukowanych S.E.5/S.E.5a z zakresem seriali, firmą i ewentualnie zakładem (jeśli firma ma więcej, niż jeden zakład). Według listy przedostatnią wyprodukowaną serię (bo dwie z samego końca anulowano), z zakresem seriali F8946-F9145 wyprodukowała firma Vickers, zakład w Weybridge.

...bo narazie dowiaduję się o rewelacjach różnych polskich autorów, a nie o żródłach, na podstawie których wysnuwają wnioski.

Źródłem dla autorów artykułu była między innymi S.E.5a 200 HP Hispano Suiza. Manufacturing Order of Erection, 1918, której kopię otrzymali z muzeum w Hendon. Oprócz tego podana jest lista jakichś 25 mniej lub bardziej popularnych wydawnictw książkowych i czasopism. W przypadku serii produkcyjnych konkretnie (za Aeroplane Monthly) - The War in the Air, tom III, rozdział VII.

Jarek

[Kamil Feliks Sztarbała]

OO, teraz nie mam najmniejszych zastrzeżeń do rzetelności powyższych informacji, dziękuję bardzo.

[Jarek Gurgul]

Podsumowując, szukam jednoznacznego i bezdyskusyjnego dowodu na to, że maszyna Ciecierskiego nie mogła być wyposażona w silnik Wolseley Viper.

Do trzech razy sztuka.

Miałem chwilę, żeby poczytać obie części artykułu z Model Hobby. Przeglądam też sobie niezaspanymi oczami zdjęcia i rysunki i niestety okazuje się, że nic nie jest proste w te dni...

Ta ładna kolorówka samolotu Ciecierskiego to jednak silnik 'Viper'.

Spokoju mi to nie dawało, więc pogrzebałem trochę i przyglądając się Twojemu zdjęciu z 3/4 tył dochodzę do wniosku, że maszyna Ciecierskiego rzeczywiście była wyposażona w silnik typu 'Viper'.

Dlaczego tak?

Najczęściej spotykane na S.E.5a silniki to HS 200 KM z reduktorem i Wolseley Viper bez reduktora. W tych pierwszych dwułopatowe śmigło obracało się (od strony pilota) przeciwnie do ruchu wskazówek zegara, w tych drugich zgodnie z ruchem wskazówek.

Na zdjęciu samolotu Ciecierskiego widać, że krawędź natarcia śmigła, ta bardziej wyoblona, jest z prawej strony górnej łopaty, a więc śmigło kręci się zgodnie z ruchem wskazówek = Viper.

Druga przesłanka - szyna Fostera, na której montowano karabin na górnym płacie, miała podpórki. Przy silnikach HS wyższe, bo samolot z silnikiem posiadającym reduktor miał wyżej oś śmigła. Przy silnikach Viper szyna miała tylko jedną, niższą podpórkę z tyłu* - jak na Twoim zdjęciu = Viper.

Tu dla lepszego zobrazowania tego, o czym gadam, S.E.5a z silnikiem HS w mniej więcej takim ujęciu, jak samolot Ciecierskiego na fotce.





Pozostaje jeszcze kwestia konkretnej chłodnicy, ale skoro samolot był z końca produkcji, można pewnie przyjąć, że była standardowa pionowa, dwudzielna, jak w modelu Rodena.

I to by było na tyle...

Jarek

* Inna rzecz, że często, mimo braku takiej konieczności, samoloty z Viperem i niżej położoną osią śmigła miały wysokie podpórki. Nigdy jednak odwrotnie - tzn. samoloty z silnikiem HS i reduktorem nigdy nie miały niskiej podpórki, bo karabin strzelałby przez śmigło.

[Kamil Feliks Sztarbała]

Ha, superowo.
Widzisz, też wokól śmigła krązyłem, chcąc ustalić gdzie jest jego środek (co by z kolei pozwoliło na ocene, czy reduktor jest, czy go nie ma), ae zdjecie jest chyba retuszowane, bo dolnej koncówki ni widać wcale, w zamian tego jest piała przestrzen. Próbowałem się tez doszukać korka wlewu płynu do chłodnicy, ale nie jestem w stanie na tej jakosci fotogramie stwoedzić, czy czy to dłon mechanika, czy wspomniany korek (charakterystyczny dla chlodnicy typowej dla vipera).
Mocowanie szyny traktował bym jako mniej znaczący dowód, bo wyglada dośc dziwnie, niekoniecznie jak ta 'niższa. Rownie dobrze mogł by to byc 'klocek' do którego montowano wyższa wersje podstawy szyny

Tylko jak to sie ma do dokumentów, na które powołują się autorzy publikacji?

[Jarek Gurgul]

Mocowanie szyny traktował bym jako mniej znaczący dowód, bo wyglada dośc dziwnie, niekoniecznie jak ta 'niższa. Rownie dobrze mogł by to byc 'klocek' do którego montowano wyższa wersje podstawy szyny

Jednak bym nie bagatelizował tego dowodu. Wyższe podpórki szyny nie miały przejściówki, czy klocków. Były mocowane bezpośrednio do płata. Tu jest przykład:
http://thevintageaviator.co.nz/files/images/se5a-walkaround/screensize/se5a-walkaround-015.screensize.jpg

Więc na samolocie Ciecierskiego jest niższa podpórka z maszyn z Viperem.

A tak w ogóle, samo śmigło powinno już wystarczyć do ustalenia faktu zamontowania Vipera na S.E. Ciecierskiego - w każdym bądź razie mi wystarcza, bo nie znalazłem żadnego odstępstwa od 'reguły': Hispano śmigło przeciwnie do ruchu wskazówek, Viper zgodnie z nimi.

Tylko jak to się ma do dokumentów, na które powołują się autorzy publikacji?

Co najmniej w połowie się zgadza. Viper nie stoi w sprzeczności z produkcją w Weybridge. Natomiast przy opisie polskich S.E. nie podano żadnego konkretnego źródła. Podano, jak już pisałem dla samolotu Ciecierskiego silnik HS 220 KM (czyli Hispano 8Bc, 8Be). Nie wiem na pewno, ale ten silnik też zdaje się miał reduktor, więc oś śmigła w samolotach w niego wyposażonych powinna być wysoko. Czyli HS 220 KM nie różniłby się zabudową i wszystkim z tym związanym od 'zwykłego' HS 200 KM, co znaczyłoby, że informacja o HS 220 w świetle 'ustaleń' przyjętych na podstawie fotki jest błędna. Ale ja tam się na tym nie znam , drążyć już nie będę i przyjmuję zgodnie z tym, co na zdjęciu, że był to Viper.

W ogóle przez to całe śledztwo nabrałem ochoty na ten samolot, ale w 1:48.

Jarek