Podzieliłem poszczególne modyfikacje i wersje klasycznie na wczesną, średnią i późną. Oczywiście sam podział jest czysto umowny, poszczególne zmiany wchodziły płynnie i nikt nie zawracał sobie głowy, aby oznaczać do dziś produkujemy wersję wczesną, a od jutra średnią. Ok. do rzeczy:
1) Hetzer – wczesny
- pancerna osłona działa z okrągłymi uszami
- jarzmo z wycięcie w kształcie odwróconej litery L występował przynamniej w dwóch typach
poniższy trochę wcześniejszy z wydłużoną krawędzią ( takie jarzmo posiadał „Chwat”, Dragon w swoim modelu daje inne, pomysł na nowy produkt dla Panzer Art, chyba nie jest trudny do realizacji)
Drugie jarzmo trochę późniejsze już bez tej krawędzi
- lufa występował gładka lub gwintowana na końcu przystosowana do założenia hamulca wylotowego,
- górna płyta - dwa włazy dla załogi pierwszy przy obrotowym km otwierany prawo –lewo, trzeba zaznaczy, że we wczesnych Hetzerze rączka do otwierania włazów dość nieporęcznie umieszczona została na włazie obok km. Drugi właz otwierany do przodu,
- tylna płyta nad silnikiem „czysta” tzn. pozbawiona małych włazów dostępowych,
-osłona rury tłumika tam gdzie wchodziła w komorę silnika była odlewana – zaokrąglone krawędzie lub spawana z krawędziami (zależy od egzemplarza, odlewana wcześniejsza)
- tłumik w postaci podłużnego „baniaka” osłonięty siatką chroniącą przed poparzeniami,
- skrzynka na narzędzia z boku perforowana z otworami (choć i w późniejszych Hetzerach także można taką dostrzec),
- cześć wczesnych wozów została wyposażona w sprzęg do holowania tak jak na poniższym zdjęciu. W takiej konfiguracji zapasowe odcinki gąsienic z prawej strony zostały przeniesione na płytę nadsilnikową obok tłumika,
- układ jezdny koła nośne z 32 śrubami, koła napinające z 12 otworami ulgowymi. Później koła napinające często ewoluowały, zmniejszała się ilość otworów ulgowych 8, 6 aż na końcu 4. Ogólnie zasada im późniejszy Hetzer tym koło napinające ma mniej otworów (oczywiście można znaleźć późne Hetzery z wczesnymi kołami, montowana, co było „pod ręką”). Ładny widok na układ jezdny wczesnego Hetzera
- malowanie ciemnożółte Dunkelgelb, czasami dwu lub trzy kolorowe malowania natryskowe.
W części Hetzerów zastosowano charakterystyczny kamuflaż dwukolorowych plam znanych z „Chwata”, czyli zielone plamy z brązowymi obwódkami. Mało znane zdjęcie z Warszawy ładne pokazujące ten typ malowania.
2) Hetzer – średni
- zmieniona została pancerna osłona działa pozbawiona ją okrągłych uszu,
- jarzmo już bez uskoków, typowy tzw. świński ryj,
- na górnej płycie pojawiły się trzy „pilzeny” do mocowania pomocniczego dźwigu,
- raczka przy włazach obok obrotowego km zmieniła położenie i została przymocowana do włazu obok. Właz załogi otwierany do przodu otrzymał sąsiada w postaci włazu otwieranego do tyłu zamontowanego na płycie nadsilnikowej,
- w ostatnich seriach pojawił się po prawej stronie właz inspekcyjny na końcu płyty nadsilnikowej (powyżej gąsienicy zapasowej),
- zaprzestano montować perforowana blachę, jako osłonę na tłumiku,
- na małym okrągłym panelu dostępowym poniżej zapasowej gąsienicy pojawił się stopień ułatwiający wsiadanie do pojazdu
- pojawiły się, o czym wspominałem wcześniej koła napinające z mniejszą ilością otworów ulgowych,
- typowe malowanie Hetzerów średniej wersji to fabryczny „Licht und Schatten”, przy czym trochę odmienny dla BMM i Skody. Ten zaprezentowany na powyższych zdjęciach wykonywał BMM za pomocą szablonów. Natomiast zakłady Skody nakładały kropki pędzlem, przez co często były rozmazane i kamuflaż miał bardziej misterny wzór.
3) Hetzer – późny
- pancerna osłona dział otrzymała w na górze kołnierza charakterystyczne prostokątne wypustki. W części ostatnich serii produkcyjnych te wypustki znowu zniknęły,
- wizjer kierowcy otrzymał nową osłonę peryskopów chroniącą przed ostrzałem jak i deszczem,
- przednie i tylne zaczepy holownicze dostały nowy kształt z charakterystycznym wystającym „cyckiem” – patrz zdjęcie powyżej,
- przy zaczepach holowniczych z tyłu i z przodu przyspawano dodatkowe trójkąty wzmacniające łączenie płyt – patrz zdjęcie powyżej,
- zastosowano nowy krótszy tłumik o innym kształcie wygięty na prawo,
- dwa małe włazy inspekcyjne na dole płyty nadsilnikowej (prawy i lewy) to już standard w tej wersji – patrz zdjęcie powyżej. Przy czym zakłady Skoda montowały uchwyty włazów prostopadle do zawiasów, natomiast BMM lewy prostopadle, prawy równolegle,
- obniżono położenie tylnego światła,
- poważnym zmianom uległy koła jezdne. Zmniejszono bandaże gumowe (braki kauczuku) zwiększono średnicę, aby utrzymać ich dotychczasowy wymiar oraz zrezygnowana z 32 śrub i zastąpiono je 16 nitami. Zdjęcie Bergehetzer, ale za to ładnie widać zmiany
- koła napinające mają w finalnej wersji 4 otwory ulgowe ( w ciągłym użyciu były także i wcześniejsze odmiany z sześcioma lub ośmioma otworami)
- malowanie fabryczne trzykolorowe ostro krawędziowe bez kropek – patrz zdjęcie powyżej
Jeszcze ciekawostki na przykładzie jednego z ostatnich wyprodukowanych Hetzerów
Osłona jak i jarzmo działa pozbawiona jest kamuflażu. W okolicach wizjera namalowane są czarne paski dla zmylenia przeciwnika chcącego celować w to miejsce. Wzdłuż kadłuba nie ma małych uchwytów na siatkę maskującą, za to są zaczepy o kształcie oczek podobne do montowanych na ostatnich Panterach.
Na koniec odnosząc się do często padającego pytania – a wewnętrzną stronę włazów, na jaki kolor? Tu mamy przykład, że także i tam kładziono kamuflaż
Na Hetzerach używano dwóch typów gąsienic tzw. wczesnych Friul Alt -15, Modelkasten SK-28
oraz późnych Friul Alt -35, Modelkasten SK-29, Trumpeter 02045 (fajny StuG obok
)
Niestety brak mi informacji, kiedy nastąpiły zmiany typów gąsienic. Ogólnie można stwierdzić, iż pierwszy typ w większości widoczny jest na Hetzerze wczesnym i średnim.
Ponadto jest także kilka zdjęć Hetzera na gąsienicach Ostketten Friul Alt – 93
Źródła zdjęć: Jagdpanzer 38 Wydawnictwo MBI, Panzernet.net, Forum. Valka.cz. e-bay, kadry z filmów.
